Konuşma Apraksisi Nedir?
Konuşma apraksisi kişinin konuşma kaslarını kullanma becerisini etkileyen bir motor konuşma bozukluğudur. Konuşma apraksisinde kişi ne söylemek istediğini bilir, ancak konuşma kaslarına doğru ve zamanlı sinyalleri gönderemez. Bu bozukluk sesleri doğru üretme ve birleştirmede zorluk yaşamalarına neden olur. Kişi, sözcükleri düzgün ve istemli bir şekilde üretmesini zorlaştırır. Konuşma apraksisinde temel sorun motor planlama ve koordinasyonundaki nörolojik bir aksaklıktır. Konuşma apraksisi erken tanı ve yoğun terapi gerektiren önemli bir konuşma bozukluğudur.

Konuşma Apraksisinin Temel Özellikleri Nelerdir?
• Kaslarda felç ya da zayıflık yoktur.
• Birey ne söyleyeceğini bilir ama bunu doğru şekilde planlayamadığı için söyleyemez.
• Tutarsız hatalar görülür.
• Otomatik ifadeler genellikle istemli ifadelerden daha kolaydır.
• Konuşmak için çaba sarf edilir.

Konuşma Apraksisinin Nedenleri
Konuşma apraksisinin nedenleri, bozukluğun türüne göre değişebilir. İki ana tür vardır:
1. Çocukluk çağı konuşma apraksisi (CAS)
2. Edinilmiş konuşma apraksisi

1. Çocukluk Çağı Konuşma Apraksisinin Nedenleri
Çocukluk çağı konuşma apraksisinin nedeni çoğu zaman net olarak bilinmez. Ancak bazı olası nedenler şunlardır:
• Nörolojik faktörler: Beyindeki motor planlama alanlarındaki gelişimsel farklılıklar
• Genetik yatkınlık: Ailede konuşma ve dil bozuklukları öyküsü olan çocuklarda daha sık görülür.
• Nörogelişimsel bozukluklar: Otizm spektrum bozukluğu gibi durumlarla birlikte görülebilir.
• Prenatal/ perinatal faktörler: Anne karnında geçirilen enfeksiyonlar, doğumda oksijensiz kalma gibi etkenler
• Kromozomal sendromlar: Down sendromu, Rett sendromu veya FOXP2 gen mutasyonları gibi genetik durumlar

2. Edinilmiş Konuşma Apraksisinin Nedenleri
Edinilmiş konuşma apraksisi genellikle yetişkin bireylerde beyinde oluşan bir hasar sonucunda gelişir. Yaygın nedenleri şunlardır:
• İnme (felç): Özellikle beynin sol frontal lobunda, Broca alanına yakın bölgelerdeki damar tıkanıklıkları
• Travmatik beyin yaralanmaları (TBI): Kaza veya düşme sonucu oluşan beyin hasarları
• Beyin tümörleri
• Nörodejeneratif hastalıklar: Alzheimer, Parkinson, Primer Progresif Afazi gibi hastalıklar
• Enfeksiyonlar veya inflamatuar hastalıklar: Ensefalit, menenjit gibi merkezi sinir sistemini etkileyen hastalıklar

Konuşma Apraksisinin Belirtileri Nelerdir?
Her bireyde belirtiler farklı düzeyde olabilir, ancak yaygın olarak görülen belirtiler şunlardır:

Erken Belirtiler (2–4 yaş):
• İlk sözcüklerin gecikmesi
• Basit sesleri ya da heceleri üretmekte zorlanma
• Anlamlı konuşmaların azlığı
• İfade edici dilde sınırlılık
• Taklit becerisinde zayıflık

İleri Yaş Belirtileri:
• Kelimeleri yanlış söyleme
• Tutarsız ses hataları
• Sesleri birleştirmede zorluk
• Konuşurken duraksamalar, zorlanma
• Vurgu, ritim ve prozodi bozuklukları
• Kelimeleri ya da heceleri atlama
• Anlaşılırlığı düşük bir konuşma
• Sessiz kalmayı tercih etme, iletişimden kaçınma
• Konuşma başlamadan önce duraksama, gözlerini kapatma, vücutla hareket gibi istemsiz tepkiler olabilir.

Dil ve Konuşma Terapistleri Konuşma Apraksisi ile Ne Çalışır?
Dil ve konuşma terapistleri, konuşma apraksili bireylerle yoğun, bireyselleştirilmiş ve motor planlama temelli terapi programları yürütür. Çalışılan bazı alanlar şunlardır:

-Motor Planlama Çalışmaları:
• Hedef seslerin doğru üretimi
• Sesleri birleştirme ve doğru sıraya koyma
• Motor hafızanın geliştirilmesi

-Hedefe Yönelik Tekrar Çalışmaları:
• Hedef seslerin, kelimelerin ve cümlelerin yoğun tekrarı
• Tutarlılık kazandırmaya yönelik çalışmalar

-Prosodi Çalışmaları:
• Ritim, vurgu, melodi üzerine destekleyici çalışmalar

Konuşma Apraksisi Tanısı Nasıl Konur?
Konuşma apraksisi tanısı yalnızca dil ve konuşma terapistleri tarafından ayrıntılı değerlendirme sonucu konulabilir. Tanı sürecinde şunlar değerlendirilir:
• Danışanın konuşma örnekleri, videoları incelenir
• Ses, hece ve kelime üretimi becerisi değerlendirilir
• Konuşmanın tutarlılığı gözlemlenir
• Prosodik özellikler değerlendirilir
• Gelişimsel öykü alınır
• Aile gözlemleri görüşülür

Konuşma Apraksisi Tedavi Edilebilir mi?
Evet edilebilir. Erken tanı bu süreçte oldukça önemlidir. Tanı ardından yoğun terapi ile çalışılarak anlamlı ilerlemeler görülür fakat bu süreç zaman alabilir. İlerleme hızı kişiden kişiye değişebilir. Terapi sıklığı haftada birkaç seansı bulabilir. Terapi sürecinde aile katılımı ve desteği önemlidir. Düzenli çalışma ve profesyonel destek ile beraber iletişim becerileri önemli ölçüde geliştirilebilir.

Bana Ulaşın