Ses Bozukluğu: Nedenleri, Belirtileri, Değerlendirme ve Tedavi Yaklaşımları
Ses Bozukluğu Nedir?
Ses bozukluğu (disfoni), sesin perdesi (frekans), şiddeti (volüm), tınısı (kalitesi) veya sürekliliğinde kişinin yaşına, cinsiyetine, kültürüne ve konuşma ortamına uygun olmayan değişikliklerin ortaya çıkmasıdır.
Sağlıklı ses, gırtlak (larenks) içindeki ses tellerinin (vokal fold) düzenli ve simetrik titreşimleriyle oluşur. Bu mekanizmadaki herhangi bir bozukluk ses kalitesini etkileyebilir.

Ses Bozukluğu Neden Olur?
Ses bozukluklarının nedenleri organik, fonksiyonel ve nörojenik olarak üç grupta incelenir:
1. Organik Ses Bozuklukları
• Ses tellerinde nodül, polip, kist gibi yapısal değişiklikler
• Larenjit (iltihap)
• Reflü kaynaklı irritasyon (LPR - laringofarengeal reflü)
• Tümörler veya cerrahi sonrası doku değişiklikleri
2. Fonksiyonel Ses Bozuklukları
• Yanlış ses kullanımı (yüksek sesle konuşma, bağırma)
• Uzun süreli ses yorgunluğu
• Psikojenik faktörler
3. Nörojenik Ses Bozuklukları
• Parkinson hastalığı
• Ses teli felci (Vokal kord paralizisi)
• Multiple Skleroz (MS)
• Amyotrofik Lateral Skleroz (ALS)

Ses Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?
• Ses kısıklığı, çatallanma veya nefesli ses
• Sesin çabuk yorulması
• Ses şiddetinde azalma
• Konuşurken boğazda gerginlik veya ağrı
• Seste titreme
• Yüksek veya alçak perdede kontrol kaybı
• Uzun süreli boğaz temizleme ihtiyacı
Ses Bozukluğu Kimlerde Görülür?
Ses bozukluğu, sesin perdesi (frekans), şiddeti (sesin yüksekliği), tınısı (kalitesi) veya dayanıklılığı gibi özelliklerinin, kişinin yaşı, cinsiyeti ve kültürel beklentilerine uygun olmaması durumudur.

Birçok farklı grupta görülebilir:
• Doğumsal gırtlak anomalileri.
• Sık bağırma / yanlış ses kullanımı (okul çağı çocuklarında çok görülür).
• Üst solunum yolu enfeksiyonları sonrası ses tellerinin etkilenmesi.
• Alerji ve reflüye bağlı ses problemleri
• Presbifoni (yaşlanmaya bağlı ses zayıflaması, incelmesi).
• Nörolojik hastalıklar ve kas gücü azalması.
Özetle: Ses bozukluğu; çocuk, yetişkin veya yaşlı fark etmeksizin, sesin aşırı ya da yanlış kullanıldığı, ses tellerinin yapısal olarak etkilendiği, nörolojik veya sistemik bir hastalık olduğu durumlarda ortaya çıkabilir.

Ses Bozukluğu Nasıl Değerlendirilir?
Ses bozukluğu tanısı multidisipliner olarak konur ve genellikle KBB hekimi ile Dil ve Konuşma Terapisti iş birliği içinde çalışır.
1. Tıbbi Muayene
• Laringoskopi / stroboskopi: Ses tellerinin yapısı, hareketi ve titreşim özellikleri değerlendirilir.
• Reflü, enfeksiyon, kitle gibi nedenler araştırılır.
2. Akustik Analiz
• Sesin frekansı, şiddeti, jitter, shimmer gibi parametreler ölçülür.
3. Aerodinamik Ölçümler
• Ses üretiminde kullanılan hava basıncı ve akış miktarı değerlendirilir.
4. Perseptüel Değerlendirme
• Terapistin dinleyerek ses kalitesini puanladığı GRBAS veya CAPE-V ölçekleri kullanılır.

Ses Bozukluğu Türleri
1. Fonksiyonel Disfoni – Ses tellerinde yapısal bir sorun olmadan sesin yanlış kullanımına bağlı bozukluk.
2. Organik Disfoni – Ses tellerinde nodül, polip, kist, tümör gibi yapısal değişiklikler.
3. Nörojenik Disfoni – Sinir hasarı, Parkinson, ALS gibi nörolojik nedenlere bağlı bozukluk.
4. Psikojenik Disfoni – Stres, travma veya psikolojik nedenlerle ortaya çıkan ses kaybı veya bozulması.
5. Afoni – Sesin tamamen kaybolması.

Ses Bozukluğunda Tanı Nasıl Konur?
1. KBB hekimi muayenesi ile organik nedenler belirlenir.
2. Stroboskopi ile ses teli titreşimleri detaylı incelenir.
3. Dil ve Konuşma Terapisti tarafından akustik, aerodinamik ve perceptual analizler yapılır.
4. Bulgulara göre tedavi planı hazırlanır.

Dil ve Konuşma Terapistleri Ses Bozukluğunda Ne Çalışır?
DKT’lerin hedefleri:
• Doğru ses üretim tekniklerini öğretmek (nefes kontrolü, rezonans kullanımı, yumuşak fonasyon teknikleri)
• Kas gerginliğini azaltmak (laryngeal masaj, gevşeme teknikleri)
• Yanlış ses alışkanlıklarını değiştirmek (bağırma, boğaz temizleme gibi davranışların yerine sağlıklı alternatifler koymak)
• Ses hijyeni eğitimi vermek
• Kademeli ses güçlendirme egzersizleri yapmak
• Profesyonel ses kullanıcılarına (öğretmen, şarkıcı) özel teknikler geliştirmek

Ses Sağlığımızı Korumak İçin Nelere Dikkat Etmeliyiz?
• Günlük yeterli su tüketin (1.5–2 litre).
• Uzun süre bağırmaktan ve yüksek sesle konuşmaktan kaçının.
• Gerekmedikçe boğaz temizleme alışkanlığını bırakın.
• Sigara ve alkol kullanmayın.
• Asitli içecekleri sınırlayın, reflüyü önleyin.
• Yeterli uyku alın.
• Gürültülü ortamlarda konuşurken sesinizi zorlamayın.

Ses Hijyeni Nedir?
Ses hijyeni, ses tellerinin sağlığını korumaya yönelik günlük yaşam alışkanlıkları bütünüdür.
İçerik olarak:
• Pozitif alışkanlıklar: Yeterli su içmek, diyafram nefesi kullanmak, konuşma öncesi ısınma egzersizleri yapmak.
• Kaçınılması gerekenler: Sigara, alkol, aşırı kafein, boğaz temizleme, bağırma, fısıltıyla uzun süre konuşma.

Bana Ulaşın