Başa Dön
Bana Ulaşın0505 995 18 17
Randevu Al

Fonolojik Bozukluklar

Fonolojik Bozukluklar

Fonolojik Bozukluklar

Fonolojik Bozukluk Nedir?
Fonolojik bozukluk, bireyin konuşma seslerini doğru üretme becerisinde değil, bu seslerin zihinsel temsilinde ve kural temelli kullanımında yaşanan bir dil bozukluğudur. Çocuk, konuşma seslerini fiziksel olarak üretebilecek kapasiteye sahip olsa da, bu sesleri anlamlı ve sistematik bir şekilde kullanamaz.
Basitçe ifade etmek gerekirse: Fonolojik bozukluğu olan bir çocuk "r" sesini söyleyebilir, ancak onu doğru yerde kullanmaz ya da başka bir sesle karıştırır. Sorun artikülasyon kaslarında değil, seslerin dil içindeki zihinsel organizasyonundadır.

🧠 Fonolojik Bozukluğun Nedenleri
Fonolojik bozukluk genellikle çok faktörlüdür. Şunlarla ilişkili olabilir:
• Gelişimsel dil gecikmesi
• Genetik yatkınlık (ailede benzer öykü)
• İşitsel ayrım becerilerinde zayıflık
• Fonolojik farkındalık eksikliği
• Bilişsel gelişim farklılıkları
• Çoklu dil maruziyeti / dil karışıklığı
• Yetersiz dil girdisi ve çevresel faktörler
Not: Organik bir neden her zaman bulunamayabilir. Bu bozukluk, yapısal değil işlevseldir.

📌 Fonolojik Bozukluk Belirtileri
Aşağıdaki davranışlar sıklıkla gözlemlenir:
• Sesleri yanlış üretme değil, yanlış yer ve şekilde kullanma
• Ses değiştirme örüntüleri:
Örn. “kapı” yerine “tapı” (önleme), “kedi” yerine “tedi” (yumuşatma)
• Konuşma seslerinin tutarsız kullanımı
• Anlaşılabilirlik düzeyinin yaşına göre düşük olması
• Benzer sesler arasında ayırt etmede güçlük
• Fonolojik kuralları edinmede gecikme veya sapma
• Yeni sesleri öğrenmede zorluk

🧭 Fonolojik Bozukluğun Ayırıcı Özellikleri

Özellik Fonolojik Bozukluk Artikülasyon Bozukluğu
Sorunun Kaynağı Fonemlerin zihinsel temsili Motor üretim (ses çıkarma)
Sesler Üretilebilir mi? Evet, ancak yanlış kullanılır Hayır, üretilemez
Anlaşılabilirlik Genellikle daha düşüktür Daha az etkilenir
Örüntülerle Gider mi? Evet (örn. paten analizi yapılabilir) Hayır, spesifik seslerde görülür
Terapi̇de Hedef Fonolojik sistemin yeniden yapılandırılması Sesin doğru motor üretimi

🧩 Fonolojik Süreç Örnekleri
Fonolojik bozukluklar belirli örüntüler (phonological processes) şeklinde görülür:
1. Silaba indirgeme:
"elma" → “ema”
2. Önleme (velar fronting):
“kedi” → “tedi”
3. Süreksizleştirme (stopping):
“sandalye” → “tandalye”
4. Süreksizleştirmenin yaygınlığı:
/fr/, /v/, /z/, /ʃ/ gibi süreksiz seslerin yerine durak seslerin (p, t, k, b) kullanılması
5. Harmanlama (cluster reduction):
“tren” → “ten”
“kral” → “kal”

🧪 Değerlendirme Sürecinde Dikkat Edilmesi Gerekenler
• Standardize testler (T-Mac, BILOG, PLAI gibi)
• Spontan konuşma örnekleri
• Fonolojik farkındalık testleri
• Minimal çift (minimal pair) farkındalık
• Ses analiz çizelgeleri
• Gelişimsel ses kazanımı normları ile karşılaştırma

🎯 DKT'ler Fonolojik Bozuklukta Ne Çalışır?
Dil ve Konuşma Terapistleri (DKT), fonolojik bozuklukta sistematik, örüntü temelli ve hedef ses farkındalığına dayalı çalışır. Terapiler şu yöntemlerle yürütülür:
1. Minimal çift çalışmaları (Minimal Pair Therapy)
• Çocuğun /k/ ve /t/ seslerini fark edebilmesi için "kedi–tedi", "kar–tar" gibi sözcükler kullanılır.
• Hedef, yanlış ses kullanımını anlamasını ve düzeltmesini sağlamaktır.
2. Kontrast terapileri
• Maksimal karşıtlık, boş pozisyon yöntemi, multiple opposition yaklaşımı
3. Fonolojik farkındalık çalışmaları
• Hece sayma, ses ayırma, ses ekleme, çıkarma, yerine koyma
• Seslerin yerini bulma oyunları
4. Metafon Terapisi
• Çocuğun ses özelliklerini anlaması amaçlanır. (Sert yumuşak, uzun kısa, ön-arka gibi)
• Seslerin tanımlanması: “/k/ dili geride, /t/ dili önde…”
5. Oyun temelli ve görsel destekli müdahaleler
• Hikâyeler, resimli kartlar, yapbozlar, çizim oyunlarıyla farkındalık artırılır

📘 Örnek Terapi Hedefi
• 4 yaşındaki çocuk “top” yerine “kop” diyor.
• Terapi hedefi: /t/ ve /k/ ayrımını fark etmesi ve doğru sesle üretmesidir.
• Terapide kullanılacak örnek kelimeler: top–kop, tavuk–kavuk, tekne–kekne

📊 Gelişimsel Normlarla Kıyaslama
Fonolojik sistem gelişimi her çocukta farklı hızda olsa da, genellikle:
Yaş Kazanılması Beklenen Sesler
2–3 p, b, m, n, d, t, k, g
3–4 f, v, y, h
4–5 l, j
5+ ş, ç, z, r
Not: 5 yaşından sonra konuşması çevresi tarafından %100 anlaşılmayan çocuklar detaylı değerlendirilmelidir.

📌 Özetle
Fonolojik bozukluk, çocuğun konuşma seslerini anlamlı, doğru ve kurallı biçimde kullanma becerisini etkileyen, dil sistemine ait bir bozukluktur. Sıklıkla artikülasyon bozukluğu ile karıştırılır ancak temel fark zihinsel ses düzenleme becerisinde yatmaktadır.
Erken tanı, hedefe yönelik terapi ve fonolojik farkındalık çalışmaları ile çocukların konuşma anlaşılırlığında büyük gelişmeler sağlanabilir.

« Önceki Yazı Sonraki Yazı »

Bana Ulaşın

Lütfen Mail Adresinizi kontrol edin.

Diğer Danışmanlıklarım

Etiketler